Halo effect. Ή αλλιώς φαινόμενο του
φωτοστέφανου. Η τάση να κρίνουμε τους ανθρώπους ως σύνολο, βάσει επιφανειακών
εντυπώσεων οι οποίες δημιουργούν συσχετίσεις για επιμέρους στοιχεία της
προσωπικότητάς τους.
Είναι ένα είδος γνωστικής
προκατάληψης που επηρεάζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις πρώτες εντυπώσεις που
σχηματίζουμε για κάποιον.
Πολύ συχνά, άτομα που μας
δημιουργούν μια θετική πρώτη εντύπωση, κυρίως λόγω της εμφάνισής τους,
υποσυνείδητα θεωρούμε πως κατέχουν και πολλά άλλα θετικά στοιχεία, που δεν
έχουν όμως καμία σχέση με την εμφάνιση. Είναι για παράδειγμα κοινωνικοί,
έξυπνοι, δραστήριοι, αστείοι.
Υπεραπλουστεύεται στη φράση:
«Ό,τι είναι ωραίο, είναι και καλό».
Γι᾽ αυτό είναι επίσης γνωστό και
ως φυσικό στερεότυπο της ελκυστικότητας. Ένα θετικό χαρακτηριστικό, λοιπόν,
όπως η εμφάνιση, είναι ικανό να απλωθεί σαν φωτοστέφανο και να καλύψει όλα τα
στοιχεία της προσωπικότητας του ατόμου, δημιουργώντας αυτομάτως θετικές
συσχετίσεις, χωρίς καν να έχουμε γνωρίσει το άτομο αυτό.
Λειτουργεί όμως και αντίστροφα.
Ένα αρνητικό χαρακτηριστικό, όπως μη ελκυστική εξωτερική εμφάνιση, μπορεί να
δημιουργήσει αυτόματα αρνητικές συσχετίσεις.
Ας αναλογιστούμε πόσο συχνά
έχουμε ακούσει ή έχουμε πει κι εμείς οι ίδιοι: «Πώς είναι έτσι; Σίγουρα δεν του
κόβει και πολύ».
Δυστυχώς είναι ένα κοινωνικό
φαινόμενο που εμφανίζεται από πολύ μικρή ηλικία. Πόσες φορές το «άσχημο»
παιδάκι περιθωριοποιείται και χλευάζεται από τους συνομηλίκους του;
Πόσες φορές ο «χοντρούλης» του
σχολείου τρώει υπομονετικά τις καρπαζιές από τους συμμαθητές του που
θεωρούν ότι δεν είναι ικανός να καταφέρει τίποτα; Τόσες που τελικά κι ο ίδιος
αρχίζει να το πιστεύει.
Το ακούει καθημερινά, εντυπώνεται
στο υποσυνείδητό του. Και στο τέλος φοβάται πως ό,τι κι αν κάνει είναι
καταδικασμένος να αποτύχει, επειδή τα περιττά κιλά του έχουν ένα μαγικό τρόπο
να εξαφανίζουν οποιοδήποτε ψήγμα εξυπνάδας, ταλέντου και
κοινωνικότητας που ενδεχομένως έχει.
Μας είναι τόσο εύκολο να κρίνουμε
καθημερινά ανθρώπους επιδερμικά, μόνο και μόνο από το πόσο «όμορφοι» είναι, πόσο
ακριβά ρούχα φοράνε, πόσο γυμνασμένο σώμα έχουν, που ξεχνάμε πως κάθε
άτομο είναι ένα μοναδικό κράμα χαρακτηριστικών.
Όλοι έχουν ιδιαιτερότητες που, αν
δεν είμαστε τόσο τυφλοί ώστε να θαμπωθούμε από την εξωτερική ομορφιά και μπούμε
στον κόπο να ψάξουμε λίγο βαθύτερα, ίσως συνειδητοποιήσουμε αυτό που δε
φαίνεται με μια γρήγορη πρώτη ματιά: Πόσο χιούμορ έχουν, πόσο γενναιόδωροι
είναι. Πόσο υπέροχα ζωγραφίζουν, τραγουδάνε ή χορεύουν και τελικά πόσο
πραγματικά όμορφοι είναι.
Κρίνουμε και κατακρίνουμε χωρίς
ποτέ να κάνουμε την αυτοκριτική μας. Βάζουμε βιαστικά ταμπέλες σε ότι δεν
προσιδιάζει στην αισθητική μας χωρίς ποτέ να δούμε με αντικειμενικούς
φακούς το εσωτερικό μας.
Ίσως τελικά το άσχημο παιδί που
κορόιδεψες για τα πεταχτά αυτιά του είναι πιο έξυπνο από εσένα. Ίσως τελικά η
παχουλή κυρία που σίγουρα κάθεται όλη μέρα, δουλεύει πολύ περισσότερο από
εσένα. Ίσως τελικά ο «καημενούλης πώς είναι έτσι» έχει τόσο χιούμορ που
κάνει κι εσένα πιο χαρούμενο.
Ίσως τελικά να πρέπει να δίνουμε
ευκαιρίες στους ανθρώπους, να μπαίνουμε στη διαδικασία να σκίζουμε το όμορφο ή
άσχημο περιτύλιγμα που τους καλύπτει και να κοιτάμε την ουσία.
Μας είναι τόσο εύκολο να
απορρίπτουμε «άσχημους» ανθρώπους που στο τέλος χάνουμε το προνόμιο να
ανακαλύψουμε την πραγματική και ουσιαστική ομορφιά που είναι κάτι παραπάνω από
τα καλοσχηματισμένα γαλάζια μάτια, τα στιλπνά μαλλιά και το αστραφτερό χαμόγελο
της Crest.
Άλλωστε, όπως έγραψε και ο
Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ στο Μικρό Πρίγκιπα: «Μόνο με την καρδιά βλέπεις καλά.
Την ουσία τα μάτια δεν τη βλέπουν».
