Αφήστε τις ενοχές και πιάστε τα σουβλάκια

Ελάτε, παραδεχτείτε το. Η Τσικνοπέμπτη είναι η δεύτερη ερωτικότερη γιορτή του χρόνου μετά την Κυριακή του Πάσχα.

Σήμερα ο κόσμος αγαπάει λίγο πιο πολύ (και τρώει πολύ πιο πολύ, αλλά άλλο θέμα αυτό). Όταν έρχονται λοιπόν τέτοιες μέρες, ανοίγει η όρεξη. Άρα τρώμε. Και τι γίνεται όταν τρώμε (τουλάχιστον για ορισμένους);

Μα φυσικά, έχουμε τύψεις κι ενοχές που άλλη μία φορά κάναμε το στομάχι μας αποθήκη μαυραγοριτών, σαν να μην υπήρχαν άλλες μέρες να συνεισφέρουμε στη γενοκτονία των αμνοεριφίων…

Με έναυσμα, λοιπόν, το ολοκαύτωμα αυτό των αιγοπροβάτων και πολλών άλλων εκπροσώπων των εδώδιμων ειδών, παίρνω την ιδέα να μιλήσω λίγο για τις ενοχές γενικότερα, και όχι μόνο για εκείνες που συνοδεύουν το ξεκούμπωμα του παντελονιού και τις ατάκες του στιλ «Ωχ, Παναγία μου».

Η ενοχή είναι ένα universal συναίσθημα που συνοδεύει τον ανθρώπινο ψυχισμό απ’ αρχής κόσμου, και έχει την ουσιαστική χρησιμότητα ενός πρες παπιέ με βάρος φτερού. Όσο κι αν δε θα το πιστέψετε αυτό, την ενοχή γενικά δεν τη χρειαζόμαστε.

«Τότε, ρε μεγάλε, γιατί τη νιώθουμε;»

Χμμ… Αν και μπορεί κανείς να τη θεωρήσει ως δυσάρεστη συνέπεια μίας σκέψης, ενός συναισθήματος ή μίας συμπεριφοράς, η οποία μπορεί να μας αποτρέψει στο μέλλον (συμπεριφοριστικά speaking -Pavlov και Σια.), η ενοχή αυτή καθ’ αυτή δεν έχει κάποια άλλη χρησιμότητα εκτός απ’ το να μας δημιουργεί αρνητισμό, γκρίνια και μειωμένο κίνητρο.

Τη νιώθουμε επειδή είναι επικουρικό εργαλείο για να μην ξανακάνουμε μία τυχόν μαλακία που ήδη έχουμε κάνει…

Αλλά έχουμε κι άλλα εργαλεία, πιο παραγωγικά, όπως η ενσυναίσθηση (και πολλά άλλα).

Όχι απλά δεν τη χρειαζόμαστε λοιπόν, μα σε πολλές περιπτώσεις είναι κι επικίνδυνη.

Τι θέλει να πει ο ποιητής; Την ενοχή δεν την επηρεάζουμε αποκλειστικά εμείς, αλλά μπορεί άνετα να δημιουργηθεί και από/σε τρίτους…

Είναι βλέπετε άλλο πράγμα το να νιώθω εγώ άσχημα για κάτι που έκανα ή άφησα να συμβεί (μα δε γίνεται πλέον να το επηρεάσω με οποιοδήποτε τρόπο επειδή – hello – είναι ήδη στο παρελθόν) και άλλο το να φέρνω κάποιον άλλον στη δύσκολη θέση του να αντιμετωπίσει ενοχές για κάτι που (λογικά) ήδη τον απασχολεί.

«Χμμ, δεν έπρεπε να το είχες κάνει αυτό…»

(Τα νεύρα μου, μου τη δίνουν αυτά όταν τ’ ακούω! Δε μπορώ να γυρίσω πίσω στο χρόνο, οπότε πες μου τι να κάνω τώρα, όχι τι έπρεπε να είχα κάνει! Έλεος δηλαδή!)

Αυτό είναι το λεγόμενο «guilt trip», και δε βοηθάει κανέναν, παρά μόνο τον πληγωμένο εγωισμό εκείνου που προσπαθεί να προκαλέσει ή να ισχυροποιήσει τις τύψεις κάποιου άλλου… Σας φαίνεται μήπως γνωστό αυτό;

Υπάρχει μήπως κάποιος/α εκεί κοντά ο οποίος να γουστάρει να (ξανά) ανάβει τέτοιες φωτιές όταν τα πράγματα έχουν ηρεμήσει;

Ήμουν σίγουρος.

Στα πλαίσια των σχέσεων, το να χρησιμοποιεί κανείς τις ενοχές μπορεί να έχει δύο κατευθύνσεις, αντίστοιχα καταστροφικές -είτε με το να κατηγορεί τον εαυτό του/ης για τυχόν λάθη που έχει κάνει (και να περιμένει απ’ το σύντροφό του παρηγοριά ή καυγά), είτε με το να ξύνει πληγές που ο άλλος προσπαθεί να ξεχάσει (και που ο ίδιος δημιούργησε, μα πιθανότατα μετάνιωσε και ζήτησε συγχώρεση)…

Το να χρησιμοποιεί κανείς ενοχές ως όπλο για να αντιμετωπίσει τον άλλον είναι ανησυχητικό σημάδι σε μία σχέση (είτε ερωτική είτε άλλου τύπου) και μπορεί να δημιουργήσει ρήγματα εκεί όπου υπάρχουν (και σιγά-σιγά κλείνουν) ρωγμές.

Πιθανόν σημαίνει ότι το ενοχικό άτομο δε μπορεί να προχωρήσει από το σημείο όπου έγινε το τυχόν σφάλμα (είτε είναι δικό του είτε όχι) και βρίσκει ασφάλεια στο να γυρίζει εκεί (το λεγόμενο φροϋδικό «πισωγύρισμα» ή «regression») ακόμα κι αν ο άλλος άνθρωπος έχει θεωρήσει ότι το ζήτημα έχει ξεπεραστεί.

Καταλήγοντας, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τα λάθη του παρελθόντος και να τα αφήσουμε εκεί.

Εφόσον έχουμε επιλέξει να κλείσουμε ένα κακό κεφάλαιο στη ζωή μας και να προχωρήσουμε, είναι σφάλμα το να ξανανοίγουμε πληγές, ειδικά όταν γνωρίζουμε ότι ο άνθρωπος που έχουμε απέναντί μας μπορεί να έχει βασανιστεί αρκετά από ό, τι έχει κάνει, και να έχει ζητήσει άφεση (την οποία και πιθανότατα του έχουμε ήδη δώσει!).

Μη σκαλίζετε, λοιπόν, το παρελθόν, και μη δημιουργείτε ενοχές ούτε σε σας, ούτε στους ανθρώπους που έχετε δίπλα σας…