Σήμερα θα κάνουμε μία κουβεντούλα πάνω στο γιατί μερικές
φορές κάνουμε πίσω τις δικές μας ανάγκες για να ικανοποιήσουμε τους άλλους.
Σας θυμίζει κάτι αυτό; Το φαντάστηκα…
Πόσες φορές έχουμε ακούσει κάποιον να λέει ότι βάζει
κάποιον άλλο πάνω από εκείνον; Πόσες φορές έχουμε κάνει πίσω μία δική μας
διεκδίκηση για να μη δυσαρεστήσουμε κάποιον άλλο, και, φυσικά, πόσες φορές
υπομείναμε τα πάνδεινα προκειμένου να κρατήσουμε κάποιον άλλο χαρούμενο;
Μάααλλον αρκετές. But why? Τόσο βλάκες πχια; Ή μήπως πάει αρκετά
βαθύτερα το λαγούμι;
Το 1943, μία μεγάλη μορφή στο χώρο της Ψυχολογίας, ο Abraham Maslow, εξέδωσε μία μελέτη ονόματι «A theory in human motivation», όπου και για πρώτη φορά
εμφανίστηκε η Ιεραρχία των αναγκών.
Κοινώς, μία «πυραμίδα» στη βάση της οποίας τοποθετούνται
ανάγκες επιβίωσης, οι οποίες προοδευτικά
ανάγονται σε ανάγκες ασφάλειας, κοινωνικοποίησης, αυτοεκτίμησης και τέλος
«αυτοπραγμάτωσης» (μη με ρωτήσει κανείς τι είναι η αυτοπραγμάτωση, ψάξτε το και
λίγο).
Περιεργαζόμενος, λοιπόν, το θέμα της ιεραρχίας των
αναγκών, εντόπισα κάτι που παίζει να είναι πολύ χρήσιμο στα των ανθρωπίνων
σχέσεων… Οπότε, τσιμπήστε το κι εσείς.
Ξεκινάμε λεπόν με τη βάση της πυραμίδας, δηλαδή οι
ανάγκες για αέρα, μαμ, νερό και καταφύγιο/ρούχα/θέρμανση κλπ κλπ.
Δηλαδίς, αν δεν ικανοποιηθούν αυτές οι ανάγκες, ψοφάς.
Εδώ μπαίνει ίσως και το σεξουαλικό ένστικτο, καθώς και η
διατήρηση του ρυθμού γεννήσεων μπορεί να θεωρηθεί ως φυσιολογική ανάγκη για
επιβίωση (αλλά και πάλι δεν είναι και τόσο do or die, οπότε απλά κάνει guest -βάλτε το εκεί να πα στο διάολο, τι σας
πειράζει)…
Αν πάμε ένα επίπεδο πάνω θα βρούμε τις λεγόμενες ανάγκες
«ασφάλειας»: προσωπική ασφάλεια, οικονομική, διασφάλιση της υγείας και
ευημερίας, και προφύλαξη από ασθένειες και γενικά απειλές κατά της ζωής.
Δηλαδίς, αν δεν ικανοποιηθούν αυτές οι ανάγκες, μάλλον
ψοφάς, αλλά όχι τόσο σίγουρα όσο το να μην έχεις αέρα ή πόσιμο νερό (duh!).
Μετά τα δύο πρώτα επίπεδα, αρχίζει το πράμα κι αποκτά
ενδιαφέρον. Εδώ μιλάμε για έννοιες όπως η αγάπη κι η αίσθηση ότι κάποιος
«ανήκει» κάπου (belongingness).
Σʾ αυτό το σημείο, λοιπόν, εμφανίζεται κάτι πολύ
ιδιαίτερο: οι ανάγκες για αγάπη και συνδεσιμότητα είναι τρομερά δυνατές, κι
ειδικά στην παιδική ηλικία. Είναι τόσο δυνατές, που μπορούν να υπερβούν τις
προηγούμενες (δηλαδή τις ανάγκες για ασφάλεια), και να οδηγήσουν σε σχέσεις
δεσμευτικές, ακόμα και με ανθρώπους κακοποιητικούς.
Η κακοποίηση, η αμέλεια, η έλλειψη οικογενειακού
περιβάλλοντος ή το να μεγαλώσει κανείς σʾ ένα κακό τέτοιο περιβάλλον μπορεί να
επηρεάσει πολύ άσχημα το επίπεδο αυτό των αναγκών, και να οδηγήσει στην
αναπαραγωγή τέτοιου τύπου συμπεριφορών και στιλ σύνδεσης.
Ένας άνθρωπος ο οποίος στην προσπάθειά του να «ανήκει»
κάπου, έκανε εκπτώσεις στις πιο βασικές του ανάγκες (ή κακοποιήθηκε), θα έχει
πιθανότατα δυσκολίες τόσο στις φιλικές, όσο και στις στενές/ερωτικές του
σχέσεις.
Ο άνθρωπος ταλανίζεται απʾ την ανάγκη του να αγαπάει και
να αγαπιέται, κι όσο αυτή η ανάγκη δεν ικανοποιείται, τόσο εκείνος μπορεί να
αποτραβηχτεί, ακόμα και να φτάσει στα πρόθυρα κατάθλιψης.
Χάριν οικονομίας, θα αναφερθώ λιγότερο στην ανάγκη για
(αυτό)εκτίμηση και στην ανάγκη για (αυτό)πραγμάτωση, καθώς το ζουμί του
σημερινού κομματιού είναι στη διαμάχη ανάμεσα στο επίπεδο δύο (ανάγκες
ασφάλειας) και στο τρία (ανάγκες να ανήκεις).
Άρα, τα τελευταία δύο επίπεδα αφορούν στην εκτίμηση του
ατόμου τόσο από τον εαυτό του, όσο κι από τους άλλους, και, τέλος, στο να
καταφέρει κανείς να είναι «όλα όσα μπορεί να είναι» (Maslow, 1954).
Η ιεράρχηση των αναγκών είναι, λοιπόν, πολύ σημαντική. Το
να αφήνει κανείς πίσω την προσωπική του ασφάλεια και «αυτοδιατήρηση» για να
εξασφαλίσει την αίσθηση του «να ανήκει κάπου», αν και λογικό, μπορεί να
προκαλέσει πολύ περισσότερο κακό απ’ ότι καλό.
Φανταστείτε κάποιον που κάνει διαρκώς πίσω τις δικές του
ανάγκες κι επιθυμίες, σκεπτόμενος ότι αν δεν το κάνει θα χάσει ένα κομμάτι
κοινωνικότητας κι αποδοχής. Φανταστείτε κάποιον που παραμένει σε μία βαλτωμένη
ή (ακόμα χειρότερα) κακοποιητική σχέση προκειμένου να μη χάσει την επαφή με το άλλο
άτομο.
Φανταστείτε πόσοι έχουν «βολευτεί» μʾ αυτή την κατάσταση
και καρπώνονται το φόβο μας να μείνουμε μόνοι… Δεν είναι και τόσο δύσκολο να
βρείτε παραδείγματα, έτσι;
Καταλήγοντας, το να καταλάβει κανείς πόσο σημαντικό είναι
το να είναι ο ίδιος πρώτα καλά με τον εαυτό του και μετά με τους άλλους έχει
πολλές παραμέτρους. Ίσως οι ανάγκες του Maslow να μας δώσουν ένα μπούσουλα παραπάνω.
Till
next time…
A,
και για να μη μας πουν ότι δε λέμε κι από πού τα πήραμε…
Maslow, A. (1943). A
theory of human motivation. Psychological Review 50:370– 396
Maslow, A. (1954).
Motivation and personality. New York, NY: Harper. pp. 91.
