«Στα
15 μου έφαγα την πρώτη μου χυλόπιτα, γιατί εκείνος ήθελε μια ψηλή, αδύνατη, ξανθιά
στα πρότυπα της σημερινής Ζιζέλ. Ούτε που πλησίαζα στα γούστα του. Ίσα-ίσα
ήμουν, κι εξακολουθώ να είμαι, τύπος μεσογειακής γυναίκας.
Όλες αυτές τις σιχαινόμουν, γιατί μου θύμιζαν τη μεγαλύτερη αδελφή μου, που οι γονείς μου την παρουσίαζαν ως πρότυπο. Ήταν προσεκτική σ᾽ όλα της: σώμα, επιδερμίδα, μαλλιά και καλές επιδόσεις τόσο στο σχολείο, όσο και στη ρυθμική γυμναστική.Η μητέρα μου κλαιγόταν που η κόρη της ήταν λίγο κοντούλα και δε θα είχε αξιώσεις μοντέλου ή αεροσυνοδού.
Εμένα, απ᾽ την άλλη, με έκρυβαν. Μετρούσαν τις μπουκιές μου και μου έπαιρναν το πιάτο πριν καν τελειώσω το φαγητό μου, γιατί είχα μοιάσει, λέει, στην ηπειρώτισσα γιαγιά μου που ήταν άπιαστη στις πίτες και στο να τις φτιάχνει και στο να τις τρώει.
Η αλήθεια είναι πως πάντα μου άρεσε το καλό φαγητό κι οι γεύσεις. Γι᾽ αυτό και ο πατέρας μου με κυνηγούσε κάθε Κυριακή πρωί με τη ζυγαριά για να δει αν έχασα κανένα γραμμάριο. Κάθε «συννεφιασμένη» Κυριακή έπρεπε να περνάω από την Ιερά Εξέταση του τι έφαγα όλη την εβδομάδα και γιατί πήρα μισό κιλό!
Για να μην τα πολυλογώ, ο τυπάς που ήμουν ερωτευμένη δε με ήθελε κι όλοι μου είπαν ότι μάλλον έφταιγαν τα 5-6 παραπανίσια κιλά που διέθετα. Άρχισα σκληρή δίαιτα ˙ ό,τι μου κατέβαινε δηλαδή, ό,τι άκουγα στη τηλεόραση και διάβαζα στα εφηβικά περιοδικά.
Το έριξα στην αφαγία και με πολύ κόπο έχασα 4 κιλά. Χαρές μεγάλες. Ξανακάνω μια προσπάθεια να προσεγγίσω τον «Mr Perfect» του σχολείου κι ανακάλυψα πως τα έχει φτιάξει με την αδελφή μου.
Εκείνη την ημέρα ήταν σαν να μπήκε το δάχτυλο στη σκανδάλη σ᾽ ένα όπλο που έριχνε μόνο προβλήματα. Δεν είχα πλέον λόγο για δίαιτες και βλακείες. Το βράδυ πήρα την κολλητή μου για πίτσα. Έφαγα δύο πίτσες μόνη μου και μετά βάφλα με παγωτό και δύο αναψυκτικά. Το καταφχαριστήθηκα. Είχα τόση ένταση που ήθελα να φάω κι άλλο. Είχα σκάσει, όμως, τόσο που έκανα εμετό. Κι όμως συνέχισα...»
Το παραπάνω απόσπασμα ανήκει στην προσωπική ιστορία ενός κοριτσιού που σήμερα είναι 28 ετών. Πρόκειται για ένα από τα χιλιάδες κορίτσια που παραπέουν σ᾽ έναν άνισο αγώνα ανάμεσα στα κιλά, το φαγητό, την εικόνα του σώματος και των δυσκολιών της προσωπικότητάς τους.
Ο όρος «ψυχογενής ή νευρογενής βουλιμία» ανήκει στην ομάδα των διαταραχών πρόσληψης τροφής.
Σύμφωνα με τον διαγνωστικό άξονα DSM-IV( οδηγός διαταραχών για ειδικούς), τα κριτήρια για την ψυχογενή/ νευρογενή βουλιμία έχουν ως εξής:
Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας με πάνω από δέκα γεύματα την ημέρα χωρίς καμία αίσθηση ελέγχου της ποσότητας, παρά μόνο όταν επέλθει κορεσμός. Η ποσότητα σε κάθε γεύμα ξεπερνά κατά πολύ τον μέσο όρο λήψης τροφής ανά ημέρα.
Τα επεισόδια παρατηρούνται σε συχνότητα περίπου 2-3 φορές την εβδομάδα για διάστημα πάνω από δύο μήνες. Ο στόχος του βουλιμικού ατόμου εστιάζεται, κυρίως, στο να προκαλέσει κορεσμό στο στομάχι και στην πείνα του, αλλά να μην πάρει βάρος. Γίνεται συνήθως κρυφά.
Έτσι, μ᾽ όλα αυτά κατά νου, το επεισόδιο ακολουθείται από ένα είδος αντισταθμιστικής συμπεριφοράς, μια προσπάθεια απαλλαγής απ᾽ το βάρος των περιττών θερμίδων, όπως πρόκληση εμέτων ή και κενώσεων με χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων(τύπος κάθαρσης).
Μπορεί επίσης να ακολουθείται από υπερβολική γυμναστική δηλαδή, 3-4 ώρες ενασχόληση την ημέρα με κάποια μορφή άθλησης, ως προσπάθεια να κάψει τις θερμίδες που έφαγε και πάλι να μην πάρει βάρος(τύπος μη-κάθαρσης).
Επιδημιολογικά, τα κορίτσια έχουν εννέα φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν νευρική βουλιμία απ᾽ τα αγόρια. Εκδηλώνεται, κυρίως, στην εφηβεία, σ’ αυτό το άκρως μεταβατικό στάδιο. Μπορεί να συνδυάζεται και με επεισόδια ψυχογενούς ανορεξίας, μ᾽ εναλλαγή φάσεων, μπορεί βέβαια και όχι.
Η ακριβής αιτία της βουλιμίας είναι άγνωστη. Συνήθως αποτελεί έναν εκρηκτικό συνδυασμό γενετικών και κοινωνικοσυναισθηματικών παραγόντων.
Πιο απλά, μπορεί κάποιος γονέας να έχει (μη) διαγνωσμένα προβλήματα πρόσληψης τροφής και να μη θέλει το παιδί του να γίνει σαν εκείνον. Κατά συνέπεια το πιέζει πολύ προς την αντίθετη κατεύθυνση με τακτικές μη ενδεδειγμένες, αφού είναι αγχωμένος.
Λόγω των έντονων απαιτήσεων για λεπτό σώμα ιδιαίτερα ευάλωτοι σε διαταραχές διατροφής είναι χορευτές, γυμναστές, αθλητές, μοντέλα, ηθοποιοί, διασκεδαστές, άτομα με κοινωνική επιφάνεια. Τα πρότυπα που παρουσιάζονται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, σε επαγγελματικούς χώρους αλλά και στις κουβέντες μας στις παρέες, κρύβουν το στερεότυπο της όμορφης κοπέλας με το ωραίο καλλίγραμμο σώμα.
Τα βαθύτερα προσωπικά αίτια σχετίζονται με τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, την τελειομανία και την ταύτιση της αυταξίας μ᾽ ένα αδύνατο σώμα . Το διάχυτο άγχος, η θλίψη, ο μη-εκφρασμένος θυμός, η κοινωνική απομόνωση ή αλλιώς η ζωή χωρίς φίλους, η ανία λόγω έλλειψης ενδιαφερόντων, οι εμμονές με το φαγητό λόγω μιας γενικότερης αίσθησης ακάλυπτων προσωπικών αναγκών και ενστίκτων, η χαώδης σκέψη και οργάνωση του χώρου και του χρόνου μας, τα διλλήματα ζωής, είναι τα συνηθέστερα ερεθίσματα που προκαλούν βουλιμία.
«Όταν είχαμε τεστ στο σχολείο, έπρεπε να διαβάσω για να γράψω καλά. Συνήθως επέλεγα να μελετώ βράδυ για να μπορώ ,ανενόχλητη, να κάνω τις επιδρομές μου στην κουζίνα και να κατεβάζω ό,τι υπήρχε στο ψυγείο. Ένα βράδυ η μητέρα μου είχε φτιάξει για την επόμενη μέρα ένα ταψί παστίτσιο. Ξεκίνησα μ᾽ ένα μικρό κομμάτι και λίγο- λίγο το έφαγα όλο. Εκνευρίστηκα με την κατάντια μου κι αγχώθηκα για το τι θα τους έλεγα το πρωί. Εκείνη τη νύχτα δε διάβασα τελικά, έμεινα στο μπάνιο μέχρι το ξημέρωμα».
Ένα τέτοιο άτομο αδυνατεί χωρίς στήριξη να αντιμετωπίσει τις καθημερινές προκλήσεις της ζωής. Δημιουργούνται συνεχώς κενά και αισθήματα αναξιότητας.
Στη βουλιμία το φαγητό παίρνει ρόλο, σαν ένα συμβολικό μέσο συναισθηματικής ασφάλειας και ανακούφισης. Είναι ένας φαύλος κύκλος μεταξύ πληρότητας και κάθαρσης. Το άτομο τρώει για να αισθανθεί πλήρης, γεμάτος. Συμβολικά, αντλεί δύναμη απ᾽ το φαγητό, καλύπτει μόνος του τα κενά του και δεν έχει ανάγκη κανέναν.
Ο έλεγχος χάνεται μπροστά στο φόντο της απόκτησης δύναμης. Όταν, όμως, το άτομο επανέρχεται μετά το ντελίριο της υπερφαγίας, τότε νιώθει ενοχές γι’ αυτό που κάνει, διότι θα παχύνει. Οδηγείται σε βίαιη λύση του προβλήματος του μ᾽ έναν εμετό.
Μετά το στομάχι είναι αδειανό και ζητά τροφή. Το άτομο αγωνιά για το επόμενο γεύμα και γεμίζει θλίψη η οποία θα οδηγήσει ξανά σ᾽ επεισόδιο. Έτσι, διαιωνίζεται η βουλιμία.
«....είχα αρχίσει να κρύβομαι καλά και να τρώω απ’ έξω. Απομονώθηκα απ᾽ τους φίλους και την οικογένεια. Η όλη διαδικασία θρέψης-κάθαρσης μου έπαιρνε ώρες. Οι βαθμοί έπεσαν στον πάτο και κάθε μέρα αισθανόμουν όλο και πιο κουρασμένη.
Έφευγα απ᾽ το μάθημα της γυμναστικής γιατί θα λιποθυμούσα. Κοιμόμουν όρθια και δεν είχα όρεξη για τίποτα και για κανέναν...»
Η νευρογενής βουλιμία όπως και η νευρική ανορεξία, μπορεί να επιφέρει σοβαρές οργανικές και ψυχολογικές επιπλοκές. Ο θάνατος από παθολογικά αίτια που σχετίζονται με την ισορροπία στη σίτιση αλλά και την καταπόνηση του γαστρεντερικού συστήματος, είναι ένα απ᾽ τα ενδεχόμενα χωρίς υπερβολή.
Ανάμεσα στις πιο συνηθισμένες ψυχοσυναισθηματικές επιπλοκές είναι: κατάθλιψη, αμφισβήτηση του εαυτού, ενοχή, ντροπή, ψυχαναγκαστικές τάσεις, αισθήματα αποτυχίας, αποξένωσης και μοναξιάς, φόβος μήπως αποκαλυφθεί το πρόβλημα. Με το πέρασμα του χρόνου τα επεισόδια εντείνονται και το άτομο πέφτει συχνά σε πλέον σύνθετα προβλήματα.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση της ψυχογενούς βουλιμίας, έχει διαπιστωθεί πως πρέπει να γίνεται από ομάδα ειδικών όπως ψυχίατρος, παθολόγος, διατροφολόγος και ψυχολόγος. Αποτελεί μια πολύπλευρη δυσκολία γι’ αυτό και απαιτεί πολύπλευρη λύση.
Όλες αυτές τις σιχαινόμουν, γιατί μου θύμιζαν τη μεγαλύτερη αδελφή μου, που οι γονείς μου την παρουσίαζαν ως πρότυπο. Ήταν προσεκτική σ᾽ όλα της: σώμα, επιδερμίδα, μαλλιά και καλές επιδόσεις τόσο στο σχολείο, όσο και στη ρυθμική γυμναστική.Η μητέρα μου κλαιγόταν που η κόρη της ήταν λίγο κοντούλα και δε θα είχε αξιώσεις μοντέλου ή αεροσυνοδού.
Εμένα, απ᾽ την άλλη, με έκρυβαν. Μετρούσαν τις μπουκιές μου και μου έπαιρναν το πιάτο πριν καν τελειώσω το φαγητό μου, γιατί είχα μοιάσει, λέει, στην ηπειρώτισσα γιαγιά μου που ήταν άπιαστη στις πίτες και στο να τις φτιάχνει και στο να τις τρώει.
Η αλήθεια είναι πως πάντα μου άρεσε το καλό φαγητό κι οι γεύσεις. Γι᾽ αυτό και ο πατέρας μου με κυνηγούσε κάθε Κυριακή πρωί με τη ζυγαριά για να δει αν έχασα κανένα γραμμάριο. Κάθε «συννεφιασμένη» Κυριακή έπρεπε να περνάω από την Ιερά Εξέταση του τι έφαγα όλη την εβδομάδα και γιατί πήρα μισό κιλό!
Για να μην τα πολυλογώ, ο τυπάς που ήμουν ερωτευμένη δε με ήθελε κι όλοι μου είπαν ότι μάλλον έφταιγαν τα 5-6 παραπανίσια κιλά που διέθετα. Άρχισα σκληρή δίαιτα ˙ ό,τι μου κατέβαινε δηλαδή, ό,τι άκουγα στη τηλεόραση και διάβαζα στα εφηβικά περιοδικά.
Το έριξα στην αφαγία και με πολύ κόπο έχασα 4 κιλά. Χαρές μεγάλες. Ξανακάνω μια προσπάθεια να προσεγγίσω τον «Mr Perfect» του σχολείου κι ανακάλυψα πως τα έχει φτιάξει με την αδελφή μου.
Εκείνη την ημέρα ήταν σαν να μπήκε το δάχτυλο στη σκανδάλη σ᾽ ένα όπλο που έριχνε μόνο προβλήματα. Δεν είχα πλέον λόγο για δίαιτες και βλακείες. Το βράδυ πήρα την κολλητή μου για πίτσα. Έφαγα δύο πίτσες μόνη μου και μετά βάφλα με παγωτό και δύο αναψυκτικά. Το καταφχαριστήθηκα. Είχα τόση ένταση που ήθελα να φάω κι άλλο. Είχα σκάσει, όμως, τόσο που έκανα εμετό. Κι όμως συνέχισα...»
Το παραπάνω απόσπασμα ανήκει στην προσωπική ιστορία ενός κοριτσιού που σήμερα είναι 28 ετών. Πρόκειται για ένα από τα χιλιάδες κορίτσια που παραπέουν σ᾽ έναν άνισο αγώνα ανάμεσα στα κιλά, το φαγητό, την εικόνα του σώματος και των δυσκολιών της προσωπικότητάς τους.
Ο όρος «ψυχογενής ή νευρογενής βουλιμία» ανήκει στην ομάδα των διαταραχών πρόσληψης τροφής.
Σύμφωνα με τον διαγνωστικό άξονα DSM-IV( οδηγός διαταραχών για ειδικούς), τα κριτήρια για την ψυχογενή/ νευρογενή βουλιμία έχουν ως εξής:
Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας με πάνω από δέκα γεύματα την ημέρα χωρίς καμία αίσθηση ελέγχου της ποσότητας, παρά μόνο όταν επέλθει κορεσμός. Η ποσότητα σε κάθε γεύμα ξεπερνά κατά πολύ τον μέσο όρο λήψης τροφής ανά ημέρα.
Τα επεισόδια παρατηρούνται σε συχνότητα περίπου 2-3 φορές την εβδομάδα για διάστημα πάνω από δύο μήνες. Ο στόχος του βουλιμικού ατόμου εστιάζεται, κυρίως, στο να προκαλέσει κορεσμό στο στομάχι και στην πείνα του, αλλά να μην πάρει βάρος. Γίνεται συνήθως κρυφά.
Έτσι, μ᾽ όλα αυτά κατά νου, το επεισόδιο ακολουθείται από ένα είδος αντισταθμιστικής συμπεριφοράς, μια προσπάθεια απαλλαγής απ᾽ το βάρος των περιττών θερμίδων, όπως πρόκληση εμέτων ή και κενώσεων με χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων(τύπος κάθαρσης).
Μπορεί επίσης να ακολουθείται από υπερβολική γυμναστική δηλαδή, 3-4 ώρες ενασχόληση την ημέρα με κάποια μορφή άθλησης, ως προσπάθεια να κάψει τις θερμίδες που έφαγε και πάλι να μην πάρει βάρος(τύπος μη-κάθαρσης).
Επιδημιολογικά, τα κορίτσια έχουν εννέα φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν νευρική βουλιμία απ᾽ τα αγόρια. Εκδηλώνεται, κυρίως, στην εφηβεία, σ’ αυτό το άκρως μεταβατικό στάδιο. Μπορεί να συνδυάζεται και με επεισόδια ψυχογενούς ανορεξίας, μ᾽ εναλλαγή φάσεων, μπορεί βέβαια και όχι.
Η ακριβής αιτία της βουλιμίας είναι άγνωστη. Συνήθως αποτελεί έναν εκρηκτικό συνδυασμό γενετικών και κοινωνικοσυναισθηματικών παραγόντων.
Πιο απλά, μπορεί κάποιος γονέας να έχει (μη) διαγνωσμένα προβλήματα πρόσληψης τροφής και να μη θέλει το παιδί του να γίνει σαν εκείνον. Κατά συνέπεια το πιέζει πολύ προς την αντίθετη κατεύθυνση με τακτικές μη ενδεδειγμένες, αφού είναι αγχωμένος.
Λόγω των έντονων απαιτήσεων για λεπτό σώμα ιδιαίτερα ευάλωτοι σε διαταραχές διατροφής είναι χορευτές, γυμναστές, αθλητές, μοντέλα, ηθοποιοί, διασκεδαστές, άτομα με κοινωνική επιφάνεια. Τα πρότυπα που παρουσιάζονται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, σε επαγγελματικούς χώρους αλλά και στις κουβέντες μας στις παρέες, κρύβουν το στερεότυπο της όμορφης κοπέλας με το ωραίο καλλίγραμμο σώμα.
Τα βαθύτερα προσωπικά αίτια σχετίζονται με τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, την τελειομανία και την ταύτιση της αυταξίας μ᾽ ένα αδύνατο σώμα . Το διάχυτο άγχος, η θλίψη, ο μη-εκφρασμένος θυμός, η κοινωνική απομόνωση ή αλλιώς η ζωή χωρίς φίλους, η ανία λόγω έλλειψης ενδιαφερόντων, οι εμμονές με το φαγητό λόγω μιας γενικότερης αίσθησης ακάλυπτων προσωπικών αναγκών και ενστίκτων, η χαώδης σκέψη και οργάνωση του χώρου και του χρόνου μας, τα διλλήματα ζωής, είναι τα συνηθέστερα ερεθίσματα που προκαλούν βουλιμία.
«Όταν είχαμε τεστ στο σχολείο, έπρεπε να διαβάσω για να γράψω καλά. Συνήθως επέλεγα να μελετώ βράδυ για να μπορώ ,ανενόχλητη, να κάνω τις επιδρομές μου στην κουζίνα και να κατεβάζω ό,τι υπήρχε στο ψυγείο. Ένα βράδυ η μητέρα μου είχε φτιάξει για την επόμενη μέρα ένα ταψί παστίτσιο. Ξεκίνησα μ᾽ ένα μικρό κομμάτι και λίγο- λίγο το έφαγα όλο. Εκνευρίστηκα με την κατάντια μου κι αγχώθηκα για το τι θα τους έλεγα το πρωί. Εκείνη τη νύχτα δε διάβασα τελικά, έμεινα στο μπάνιο μέχρι το ξημέρωμα».
Ένα τέτοιο άτομο αδυνατεί χωρίς στήριξη να αντιμετωπίσει τις καθημερινές προκλήσεις της ζωής. Δημιουργούνται συνεχώς κενά και αισθήματα αναξιότητας.
Στη βουλιμία το φαγητό παίρνει ρόλο, σαν ένα συμβολικό μέσο συναισθηματικής ασφάλειας και ανακούφισης. Είναι ένας φαύλος κύκλος μεταξύ πληρότητας και κάθαρσης. Το άτομο τρώει για να αισθανθεί πλήρης, γεμάτος. Συμβολικά, αντλεί δύναμη απ᾽ το φαγητό, καλύπτει μόνος του τα κενά του και δεν έχει ανάγκη κανέναν.
Ο έλεγχος χάνεται μπροστά στο φόντο της απόκτησης δύναμης. Όταν, όμως, το άτομο επανέρχεται μετά το ντελίριο της υπερφαγίας, τότε νιώθει ενοχές γι’ αυτό που κάνει, διότι θα παχύνει. Οδηγείται σε βίαιη λύση του προβλήματος του μ᾽ έναν εμετό.
Μετά το στομάχι είναι αδειανό και ζητά τροφή. Το άτομο αγωνιά για το επόμενο γεύμα και γεμίζει θλίψη η οποία θα οδηγήσει ξανά σ᾽ επεισόδιο. Έτσι, διαιωνίζεται η βουλιμία.
«....είχα αρχίσει να κρύβομαι καλά και να τρώω απ’ έξω. Απομονώθηκα απ᾽ τους φίλους και την οικογένεια. Η όλη διαδικασία θρέψης-κάθαρσης μου έπαιρνε ώρες. Οι βαθμοί έπεσαν στον πάτο και κάθε μέρα αισθανόμουν όλο και πιο κουρασμένη.
Έφευγα απ᾽ το μάθημα της γυμναστικής γιατί θα λιποθυμούσα. Κοιμόμουν όρθια και δεν είχα όρεξη για τίποτα και για κανέναν...»
Η νευρογενής βουλιμία όπως και η νευρική ανορεξία, μπορεί να επιφέρει σοβαρές οργανικές και ψυχολογικές επιπλοκές. Ο θάνατος από παθολογικά αίτια που σχετίζονται με την ισορροπία στη σίτιση αλλά και την καταπόνηση του γαστρεντερικού συστήματος, είναι ένα απ᾽ τα ενδεχόμενα χωρίς υπερβολή.
Ανάμεσα στις πιο συνηθισμένες ψυχοσυναισθηματικές επιπλοκές είναι: κατάθλιψη, αμφισβήτηση του εαυτού, ενοχή, ντροπή, ψυχαναγκαστικές τάσεις, αισθήματα αποτυχίας, αποξένωσης και μοναξιάς, φόβος μήπως αποκαλυφθεί το πρόβλημα. Με το πέρασμα του χρόνου τα επεισόδια εντείνονται και το άτομο πέφτει συχνά σε πλέον σύνθετα προβλήματα.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση της ψυχογενούς βουλιμίας, έχει διαπιστωθεί πως πρέπει να γίνεται από ομάδα ειδικών όπως ψυχίατρος, παθολόγος, διατροφολόγος και ψυχολόγος. Αποτελεί μια πολύπλευρη δυσκολία γι’ αυτό και απαιτεί πολύπλευρη λύση.
«....το τελευταίο διάστημα έμενα
στη γιαγιά. Εκείνη απ᾽ το δεύτερο κιόλας βράδυ πήρε χαμπάρι τι γινόταν με μένα.
Ίσως, όντως να μοιάζουμε πολύ τελικά.
Δεν ήταν μορφωμένη, όμως, πήρε
τηλέφωνο την παιδίατρό μας για να μάθει. Η γιατρός μίλησε στους γονείς μου που
έπεσαν απ᾽ τα σύννεφα. Μας παρέπεμψε σε νοσοκομειακή μονάδα διαταραχών
πρόσληψης τροφής. «Ψυχογενής βουλιμία» η ετυμηγορία κι όλη η οικογένεια στον
ψυχολόγο, στον ψυχίατρο και στον διατροφολόγο.
Μας έμαθαν πώς να τρεφόμαστε, να
σκεφτόμαστε, να αισθανόμαστε και να συμπεριφερόμαστε σωστά. Έμαθα ν᾽ αγαπώ και
να φροντίζω τον εαυτό μου. Έμαθα να ζητώ βοήθεια όταν χρειάζομαι και να μην
ντρέπομαι γι’ αυτό.
Έμαθα να λέω τα προβλήματα μου
και όχι να τα τρώω. Εσείς;»
